Ngành xây dựng đang phải đối mặt với một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với việc tiêu thụ khoảng 32% năng lượng toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để hạn chế những tác động tiêu cực đến môi trường. Trong bối cảnh đó, vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials) trở thành một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường.
Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Sự phát triển của loại vật liệu này không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo về tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản lý (ESG) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Hơn nữa, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép.
Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm lượng khí thải mà còn có thể mang lại hiệu quả kinh tế cho các dự án xây dựng.
Tuy nhiên, vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong quá trình thương mại hóa. Một trong những rào cản chính là chi phí cao, cùng với đó là sự thiếu thống nhất về tiêu chuẩn và định nghĩa trên toàn cầu. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp để hỗ trợ việc áp dụng rộng rãi vật liệu phát thải âm.
Cơ hội thương mại hóa đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP FI) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực đầu tư vào vật liệu carbon-negative. Các nhà đầu tư đang ngày càng quan tâm đến các dự án và sản phẩm bền vững, tạo ra cơ hội cho ngành vật liệu xây dựng phát thải âm phát triển.
Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 về biến đổi khí hậu (COP26), và thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp quốc gia do tự nguyện (NDC) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia. Thông qua những cam kết và hành động cụ thể, Việt Nam thể hiện sự quyết tâm trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chuyển đổi sang một nền kinh tế bền vững.
