Tương Thô ố – Món Ăn Đặc Sắc Của Người Thái Đen Ở Sơn La
Tương Thô ố, còn được biết đến với tên gọi Thúa ố hoặc tương thối, là một đặc sản độc đáo và phong phú của cộng đồng người Thái đen ở tỉnh Sơn La. Món ăn này đặc biệt phổ biến tại xã Chiềng Sung, huyện Mai Sơn cũ. Trong tiếng Thái, từ “thúa” ám chỉ hạt đậu, còn “ố” có nghĩa là ủ. Quá trình tạo ra Tương Thô ố bao gồm việc lấy hạt đậu tương luộc chín và ủ lên men, sau đó giã nhuyễn cùng các gia vị để tạo nên một loại nước chấm sền sệt và đặc sánh.
Chị Lò Thị Lưu, người điều hành một cơ sở sản xuất Tương Thô ố tại bản Chiềng Đen, xã Chiềng Sung, tỉnh Sơn La, chia sẻ rằng để tạo ra món tương ngon, điều quan trọng là phải chọn những hạt đậu đã được phơi kỹ, có màu trắng ngà, độ chắc mẩy, bóng đẹp, hình dạng tròn đều và không bị mốc, nứt hay héo. Những nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng sẽ giúp tăng hương vị và chất lượng của món tương.
Quá trình chế biến Tương Thô ố đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Hạt đậu tương sau khi được lựa chọn kỹ lưỡng sẽ được rửa sạch và hầm nhừ trong khoảng 10-12 tiếng, sau đó vớt ra và để ráo nước. Tiếp theo, đậu tương sẽ được ủ bằng lá chuối, đựng trong các dụng cụ có độ thông thoáng, và đặt trên gác bếp hoặc nơi gần bếp để đậu lên men.
Sau khoảng 3-4 ngày ủ, đậu tương sẽ được đem ra giã nhuyễn cùng với tỏi, bột ớt, muối… Đây là công đoạn đòi hỏi kỹ năng và kinh nghiệm của người làm để tránh làm tương bị hỏng hoặc mốc. Sau khi giã nhuyễn, tương sẽ được trộn với rượu và nước đun sôi để nguội, sau đó chia vào chai, lọ hoặc chum để bảo quản và sử dụng dần.
Tương Thô ố có thể được sử dụng ngay sau khi giã, nhưng ngon nhất là ủ thêm khoảng 1 tuần nữa để các gia vị quyện vào nhau, dậy mùi đặc trưng. Món ăn này có mùi thum thủm nhẹ, nhưng khi quen rồi sẽ rất ngon.
Ở Sơn La, Tương Thô ố được sử dụng phổ biến trong các bữa cơm hàng ngày của người dân địa phương. Món ăn này có thể kết hợp với các món luộc, thịt luộc, hoặc dùng làm gia vị ướp thịt nướng, trộn trứng rồi đem chưng… đều ngon. Việc bảo quản Tương Thô ố cần được chú ý, nên bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh để ruồi nhặng bám vào. Tương để càng lâu càng ngon. Món ăn này giống như một loại đồ chấm đa năng của người Thái, ăn kèm rau rừng hay đậu phụ đều mang lại hương vị đặc trưng.
