Trong bối cảnh chuyển đổi số đang phát triển mạnh mẽ, nhu cầu số hóa tài liệu giấy, đặc biệt là văn bản phức tạp, bảng biểu và chữ viết tay tiếng Việt ngày càng trở nên cấp thiết. Nhóm tác giả đến từ Trung tâm Dịch vụ dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo Viettel đã nghiên cứu thành công công trình ‘Phát triển công nghệ trích xuất thông tin từ ảnh văn bản có đa dạng bố cục, bảng biểu và chữ viết tay tiếng Việt’. Công trình này vừa được trao giải Khuyến khích tại Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ Việt Nam năm 2024, đánh dấu một bước tiến quan trọng của ngành công nghệ Việt Nam trong việc làm chủ nền tảng số phù hợp với đặc thù trong nước.

Công trình này xuất phát từ nhu cầu cấp thiết trong quá trình chuyển đổi số, đặc biệt là trong lĩnh vực hành chính công và tài chính, ngân hàng. Tại Việt Nam, số lượng văn bản giấy cần số hóa là rất lớn, nhưng chúng lại có cấu trúc, định dạng và ngôn ngữ rất đa dạng. Nhiều tài liệu chứa bảng biểu, biểu mẫu viết tay hoặc bố cục không thống nhất, gây khó khăn cho các hệ thống công nghệ sẵn có, vốn phần lớn được thiết kế phục vụ ngôn ngữ và quy chuẩn nước ngoài.

Nhóm nghiên cứu đã xây dựng một nền tảng có thể xử lý cả ba loại biểu mẫu: biểu mẫu cố định, biểu mẫu tự do và biểu mẫu bán cố định. Đây là một bước tiến mang tính đột phá, vì nền tảng không chỉ ‘đọc hiểu’ được văn bản đánh máy mà còn xử lý được cả chữ viết tay tiếng Việt, điều mà rất ít nền tảng hiện có trên thị trường đáp ứng được. Với cấu trúc mở, sản phẩm có thể tùy biến để ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ đăng ký dịch vụ công trực tuyến, định danh người dùng, đến tự động hóa quy trình xử lý hồ sơ trong doanh nghiệp.

Hệ thống công nghệ xử lý văn bản do nhóm nghiên cứu phát triển, có thể được triển khai linh hoạt dưới nhiều hình thức, phù hợp với nhu cầu của từng đơn vị, từ lưu trữ đám mây đến tích hợp vào hạ tầng của khách hàng. Nhờ đó, sản phẩm phù hợp với nhiều đối tượng sử dụng, từ cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp lớn, đến tổ chức nhỏ và vừa. Đặc biệt, với việc làm chủ toàn bộ công nghệ, sản phẩm không phụ thuộc vào nền tảng nào của nước ngoài, đảm bảo bảo mật dữ liệu và tối ưu cho ngôn ngữ, văn bản tiếng Việt.

Hiệu quả của công trình không chỉ thể hiện qua việc được triển khai tại nhiều đơn vị trong nước mà còn ở khả năng thương mại hóa rõ ràng. Chỉ riêng trong ba năm gần đây, các sản phẩm ứng dụng công nghệ nền tảng này đã mang về doanh thu lên tới hàng chục tỷ đồng mỗi năm, bao gồm cả dịch vụ định danh điện tử, quản lý văn bản thông minh và các giải pháp hỗ trợ chuyển đổi số tại địa phương.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã tạo ra một hành lang chính sách rõ ràng và tích cực. Nghị quyết này đã góp phần tạo cầu nối hiệu quả giữa nhóm nghiên cứu và các đơn vị ứng dụng, từ đó hình thành hàng loạt hợp đồng chuyển giao công nghệ.

Trong tương lai, nhóm mong muốn chính sách này tiếp tục được cụ thể hóa bằng các hướng dẫn chi tiết và ưu đãi thực chất hơn cho doanh nghiệp ứng dụng công nghệ nội địa, nhằm đưa nhiều sáng chế Việt Nam đến gần hơn với người dân, phục vụ hiệu quả quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Nhiều phụ huynh hiện nay đang lo lắng về thói quen sinh hoạt của con mình, đặc biệt là việc không thích dọn dẹp và để giường ngủ bừa bộn. Tuy nhiên, các nghiên cứu tâm lý gần đây đã chỉ ra rằng sự bừa bộn có thể có tác động tích cực đến sự sáng tạo của trẻ. Một nghiên cứu nổi bật của nhà tâm lý học Vohs vào năm 2023 đã chỉ ra rằng những người ở trong môi trường bừa bộn có khả năng sáng tạo cao hơn 30% so với những người ở trong môi trường gọn gàng.

Cụ thể, nghiên cứu này đã yêu cầu 48 người tham gia liệt kê những công dụng sáng tạo của quả bóng bàn trong một căn phòng ‘gọn gàng’ hoặc ‘bừa bộn’. Kết quả cho thấy số lượng và chất lượng ý tưởng sáng tạo do nhóm phòng bừa bộn đề xuất cao hơn đáng kể. Ngoài ra, một nghiên cứu mở rộng khác cũng chỉ ra rằng những người có giường bừa bộn đánh giá khả năng sáng tạo của mình cao hơn 50% so với những người có giường gọn gàng. Điều này cho thấy rằng môi trường hỗn loạn có thể trực tiếp thúc đẩy tư duy phân kỳ, cho phép mọi người thoát khỏi khuôn khổ trong thời gian ngắn và có khả năng liên tưởng tự do.

Nhà tâm lý học Vohs đã giải thích rằng môi trường hỗn loạn truyền đi các tín hiệu ‘ngẫu nhiên’, và các tín hiệu ngẫu nhiên trong một môi trường hỗn loạn kích thích mạng lưới tư duy của con người. Ví dụ, kích thích tư duy sáng tạo, tư duy số không,… Tư duy từ con số không bắt nguồn từ khái niệm lập ngân sách từ con số không vào những năm 1970. Nó đề cập đến một cách suy nghĩ xem xét lại các vấn đề từ đầu bằng cách thoát khỏi khuôn khổ và kinh nghiệm hiện có.

Cách suy nghĩ này ủng hộ việc gạt bỏ dữ liệu lịch sử và khuôn khổ hiện có và tái cấu trúc bản chất của thông tin hiện có. Mục đích của chế độ tư duy này là tìm kiếm sự đổi mới. Ba đặc điểm của nó là thiết lập lại từ đầu, định hướng mục tiêu và đột phá sáng tạo. Một môi trường hỗn loạn về cơ bản là một sự thiết lập lại, khiến các quy tắc và môi trường có trật tự trở nên ngẫu nhiên, cho phép mọi người tìm ra các giải pháp mới trong sự hỗn loạn.

Con đường cơ bản của sự sáng tạo do sự hỗn loạn mang lại là môi trường định hình lại các mô hình nhận thức thông qua tính dẻo của não. Rối loạn làm suy yếu cảm giác kiểm soát và kích hoạt mạng lưới chế độ mặc định/ACC của vỏ não vành trước DMN, do đó thúc đẩy các mối liên kết không liên quan từ xa và giải phóng tư duy khác biệt và sáng tạo của mọi người.

Tuy nhiên, mọi thứ đều quá mức, và trong khi sự hỗn loạn phá vỡ sự cân bằng mang đến những ý tưởng tuyệt vời, nó cũng đi kèm với một số ‘rủi ro’ nhất định. Ví dụ, một loạt hiệu ứng cửa sổ vỡ xuất hiện trong tâm lý học. Khi con người ở trong môi trường hỗn loạn trong thời gian dài, chức năng thùy trước trán của họ sẽ bị ức chế. Ngoài ra, môi trường lộn xộn sẽ làm tăng quá tải cảm giác ở một mức độ nhất định, làm tăng mức cortisol của một người, ức chế trạng thái thư giãn cần thiết cho tư duy sáng tạo và không có lợi cho tư duy phân kỳ.

Tóm lại, sự bừa bộn trong phòng sẽ có tác động đa chiều đến con người, vừa có lợi vừa có hại. Chúng ta cũng nên có thái độ biện chứng khi xem xét kết luận, bởi vì không bao giờ có một câu trả lời chuẩn mực cho việc làm thế nào để đạt được sự sáng tạo. Xem thêm các nghiên cứu về tâm lý học tại ScienceDaily và PNAS.