Ngày 12/6, chị N.N, chủ một thương hiệu túi xách nổi tiếng, đã nhận được một tập tin nén định dạng .RAR từ một người lạ qua ứng dụng Zalo. Người gửi tự xưng là khách hàng có nhu cầu mua sỉ và tập tin có tên ‘Đề nghị báo giá’ yêu cầu mở ngay để xem nội dung. Tuy nhiên, hành động mở tập tin này đã trở thành bước đầu tiên trong một chuỗi các sự kiện kéo dài và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài chính và tinh thần của chị N.N.

Khi mở tập tin, hệ thống báo lỗi và không hiển thị gì cả, chị N.N đã tắt đi và định để hôm sau kiểm tra lại. Tuy nhiên, chính cú nhấp chuột đó đã cho phép tin tặc cài đặt mã độc vào máy tính của chị. Kẻ gian đã âm thầm chiếm quyền kiểm soát toàn bộ thiết bị của chị mà không để lại bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Trong 7 ngày tiếp theo, chị N.N vẫn làm việc bình thường, nhưng các thao tác đăng nhập, bao gồm cả cookie, ID và thông tin bảo mật, đều bị theo dõi và ghi lại. Việc để máy tính hoạt động liên tục, không tắt sau giờ làm, cũng vô tình tạo điều kiện cho tin tặc có thời gian truy cập và thao tác không ngừng.

Đến ngày 19/6, tin tặc bắt đầu hành động, chiếm quyền Facebook cá nhân và vô hiệu hóa không thể khôi phục, mất quyền quản lý Business Manager trên Meta, thất thoát tài sản kinh doanh gồm fanpage chính cùng các tài khoản quảng cáo liên kết cùng tài khoản Instagram. Về tài chính, do kết nối thẻ tín dụng với tài khoản quảng cáo, tin tặc đã gắn chiến dịch quảng cáo ảo và trừ tiền trực tiếp từ thẻ. Nền tảng Meta không yêu cầu OTP cho mỗi giao dịch, tạo kẽ hở cho hành vi này.

Chị N.N hoàn toàn không biết mình đã bị tấn công máy tính cho đến khi hàng loạt thiệt hại xảy ra dồn dập vào ngày 19/6. Cảm giác hoang mang bao trùm khi nạn nhân tin rằng bản thân đã thiết lập bảo mật hai lớp đầy đủ và sử dụng mật khẩu phức tạp.

Mãi đến tối ngày 21/6, sau khi nhớ lại tình huống kỳ lạ hôm 12/6 và nhờ một người bạn kiểm tra tập tin ‘báo giá’, sự thật mới được phơi bày: đó chính là một tập tin chứa mã độc, đã giúp tin tặc cài đặt phần mềm điều khiển từ xa và theo dõi mọi hoạt động trong suốt bảy ngày trước khi ra tay.

Theo chị N.N, điều khiến cô kiệt quệ nhất không chỉ là tài chính mà là tổn thất tinh thần trong suốt hơn một tháng cố gắng vực dậy sau biến cố. Toàn bộ hệ thống kinh doanh, từ fanpage, tài khoản quảng cáo đến kênh Instagram đều bị sập đột ngột, buộc cô phải bắt đầu lại gần như từ con số 0.

Quá trình liên hệ với Meta để khôi phục tài khoản cũng là một hành trình đầy thử thách. Chị N.N chia sẻ hầu hết các biểu mẫu hỗ trợ của Meta đều được xử lý tự động bằng AI, khiến tỷ lệ được con người thật sự phản hồi là rất thấp.

Dưới góc độ kỹ thuật, ông Ngô Tuấn Anh – Tổng giám đốc Công ty An ninh mạng SCS cho biết hình thức lừa gửi các tập tin nén để chiếm đoạt tài khoản khá phổ biến. Kẻ lừa đảo đã lợi dụng lỗ hổng trên phần mềm giải nén WinRAR của nạn nhân, vốn chưa được cập nhật bản vá.

Khi nghi ngờ trở thành nạn nhân của tin tặc, chuyên gia khuyến nghị hành động nhanh chóng để giảm thiểu thiệt hại tối đa. Điều đầu tiên cần làm là ngắt kết nối mạng của máy tính vừa thao tác. Đồng thời, người dùng cần đổi ngay tất cả mật khẩu tài khoản mạng xã hội, email, dịch vụ ngân hàng trực tuyến và thiết lập bảo mật hai yếu tố (2FA).

Chị N.N cũng đưa ra lời khuyên cho mọi người nên cảnh giác với tập tin lạ, tách bạch tài khoản cá nhân và kinh doanh, không đăng nhập tài khoản quan trọng trên máy tính công cộng, mạng hay thiết bị lạ, sao lưu định kỳ tài liệu và luôn có tài khoản dự phòng để có thể làm quản trị viên thay thế trong trường hợp khẩn cấp.

Trong bối cảnh hiện nay, việc ứng dụng công nghệ số và thương mại điện tử đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động sản xuất và kinh doanh của các doanh nghiệp, hộ kinh doanh và hợp tác xã. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, nhiều chương trình hỗ trợ chuyên sâu, thiết thực đã được triển khai nhằm giúp các đơn vị nâng cao năng lực số, đẩy mạnh hoạt động sản xuất và kinh doanh. Đây không chỉ là động lực cho tăng trưởng, mà còn là mảnh ghép quan trọng trong hành trình nâng tầm thương mại điện tử và phát triển nền kinh tế số.

Nhằm hỗ trợ việc làm và khởi nghiệp kinh tế số, đặc biệt là cho người khuyết tật, nhiều hoạt động thiết thực đã được tổ chức. Vào những ngày đầu tháng 7 tại Hà Nội, Trung tâm Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp Việt Nam, Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và công nghệ số (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) và Hội Thanh niên khuyết tật Việt Nam đã phối hợp tổ chức chương trình đào tạo, hỗ trợ việc làm và khởi nghiệp kinh tế số dành cho người khuyết tật. Chương trình này bao gồm chuỗi tập huấn, cung cấp tài nguyên học tập và kết nối cộng đồng nhà sáng tạo, đồng thời hỗ trợ xây dựng kênh phân phối sản phẩm phù hợp thông qua các nền tảng như TikTok shop, livestream bán hàng, tiếp thị liên kết… phù hợp với khả năng tiếp cận và điều kiện thực tế của người khuyết tật.

Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và công nghệ số, ông Bùi Huy Hoàng, cho biết rằng nền tảng công nghệ, hệ sinh thái thương mại điện tử và các chương trình đào tạo góp phần kết nối người khuyết tật với doanh nghiệp và thị trường, giúp họ có thêm động lực và ý chí để khởi nghiệp. Bộ Công Thương đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực trong thời gian qua nhằm thúc đẩy thương mại điện tử và chuyển đổi số tại các địa phương, đồng thời hỗ trợ khởi nghiệp mở “cánh cửa” công nghệ.

Từ đầu năm đến nay, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã phối hợp tổ chức các hội nghị, chương trình đào tạo và các sự kiện liên kết vùng để nâng cao năng lực triển khai thương mại điện tử tại các tỉnh, thành phố. Theo Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Lê Hoàng Oanh, chuyển đổi số và phát triển thương mại điện tử được xác định là một trong những đột phá chiến lược nhằm đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cục sẽ tiếp tục tổ chức thêm nhiều chương trình đào tạo, tập huấn về chuyển đổi số, an toàn, an ninh mạng, kỹ năng công nghệ mới; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, có khả năng thiết kế, vận hành và khai thác các hệ thống, nền tảng số hiện đại, phục vụ tiến trình phát triển. Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số, Nguyễn Hữu Tuấn, cho biết rằng với mục tiêu cải thiện khả năng tiếp cận và nâng cao kỹ năng trong thương mại điện tử cho mọi đối tượng, Trung tâm sẽ tiếp tục triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu, cung cấp các khóa học trực tuyến cho doanh nghiệp, đặc biệt là ở các khu vực khó khăn.

Các khóa đào tạo chuyên sâu này tập trung vào bốn trụ cột gồm: GoOnline, GoExport, GoAI và GoRight. Ông Tuấn nhấn mạnh rằng các hoạt động này được kỳ vọng giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, nâng cao năng lực, thúc đẩy khả năng xuất khẩu, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp ở địa phương.