Law on Management and Investment of State Capital at Enterprises (No. 68/2025/QH15) sẽ có hiệu lực từ ngày 01/08/2025, đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong quản lý doanh nghiệp nhà nước (DNNN) bằng cách trao quyền tự chủ nhiều hơn cho doanh nghiệp. Luật này cho phép DNNN tự phê duyệt và triển khai chiến lược phát triển và kế hoạch kinh doanh hàng năm mà không cần phụ thuộc vào cơ quan đại diện chủ sở hữu. Đây là một bước tiến quan trọng từ mô hình quản lý hành chính sang cơ chế thị trường nhằm khơi thông nguồn lực và tăng cường năng lực tài chính cho DNNN.

Một điểm nổi bật khác của Luật là tạo điều kiện cho doanh nghiệp sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính và con người. DNNN sẽ được toàn quyền quyết định các chính sách tiền lương, thưởng, thù lao cho người lao động và lãnh đạo trong phạm vi quỹ lương được phê duyệt. Điều này giúp tăng tính cạnh tranh và giữ chân nhân sự chất lượng cao. Doanh nghiệp cũng được phép trích tối đa 50% lợi nhuận sau thuế vào Quỹ đầu tư phát triển và tối đa 3 tháng lương cho Quỹ khen thưởng, phúc lợi.

Về mặt tài chính, Luật mới mang lại cơ chế huy động vốn linh hoạt hơn. Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty sẽ được quyền quyết định các phương án vay vốn mà không cần chờ phê duyệt, trừ khi khoản vay vượt quá ba lần vốn chủ sở hữu. Điều này giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội thị trường kịp thời và chủ động triển khai các dự án đầu tư.

Law cũng mở rộng phạm vi đầu tư và xóa bỏ những rào cản trước đây trong lĩnh vực bất động sản. Các công ty mẹ nắm vốn chi phối của Nhà nước được phép cho công ty con vay nội bộ, tăng thêm tính linh hoạt và hiệu quả sử dụng nguồn vốn trong nội bộ tập đoàn, tổng công ty.

Để triển khai Luật, Bộ Tài chính đang hoàn thiện dự thảo 3 Nghị định quy định chi tiết. Các nghị định này sẽ quy định cụ thể về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, giám sát, kiểm tra, đánh giá, xếp loại doanh nghiệp, và cơ cấu lại vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc đã nhấn mạnh rằng Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp là một bước đi quan trọng trong việc đổi mới và phát triển doanh nghiệp nhà nước. Ông yêu cầu Bộ Tài chính tiếp tục hoàn thiện dự thảo các Nghị định với tinh thần tháo gỡ vướng mắc, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, và nâng cao tính tự chủ của doanh nghiệp.

Gần đây, ông Đỗ Thế Hiển đã lên tiếng phản ánh về vấn đề xác định tiền thưởng cho Ban điều hành các doanh nghiệp nhà nước. Theo Nghị định số 44/2025/NĐ-CP và Thông tư số 003/2025/TT-BNV, tiền lương của Ban điều hành làm việc theo chế độ bổ nhiệm sẽ được sử dụng làm cơ sở để xác định tiền thưởng. Cụ thể, mức tiền lương này được lấy từ quỹ tiền lương thực hiện của người lao động và Ban điều hành theo quy chế trả lương do doanh nghiệp ban hành.

Ông Hiển đặt ra câu hỏi về việc liệu có nên sử dụng tiền lương của riêng Ban điều hành hay tiền lương của toàn bộ người lao động, bao gồm cả Ban điều hành, để xác định mức thưởng. Ông cũng bày tỏ lo ngại rằng nếu sử dụng mức tiền lương của người lao động làm cơ sở trích thưởng cho Ban điều hành, thì mức thưởng có thể thấp hơn nhiều so với trước khi Nghị định số 44/2025/NĐ-CP được ban hành.

Về vấn đề này, Bộ Nội vụ đã có lời giải đáp. Theo khoản 2 Điều 26 Nghị định số 44/2025/NĐ-CP, quỹ thưởng của thành viên Ban điều hành làm việc theo chế độ bổ nhiệm được xác định, quản lý và sử dụng theo quy định của Chính phủ về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp.

Bộ Nội vụ khẳng định rằng tiền lương của Ban điều hành làm việc theo chế độ bổ nhiệm làm cơ sở xác định tiền thưởng là mức tiền lương từ quỹ tiền lương thực hiện của người lao động và Ban điều hành theo quy chế trả lương do doanh nghiệp ban hành. Điều này có nghĩa là mức tiền lương của cả người lao động và Ban điều hành sẽ được sử dụng để xác định tiền thưởng cho Ban điều hành.

Như vậy, việc xác định tiền thưởng cho Ban điều hành doanh nghiệp nhà nước sẽ được thực hiện một cách minh bạch và rõ ràng hơn, dựa trên mức tiền lương thực tế của cả người lao động và Ban điều hành. Việc này sẽ giúp đảm bảo công bằng và hợp lý trong việc xác định tiền thưởng, đồng thời giúp các doanh nghiệp nhà nước quản lý và sử dụng hiệu quả quỹ tiền lương và quỹ thưởng.

Để biết thêm thông tin chi tiết về Nghị định số 44/2025/NĐ-CP và Thông tư số 003/2025/TT-BNV, vui lòng truy cập vào trang web của Chính phủ hoặc liên hệ với Bộ Nội vụ để được tư vấn và hỗ trợ.

Trong bối cảnh hiện nay, khu vực kinh tế nhà nước (KTNN) đang đóng vai trò chủ lực trong các ngành và lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế. Không chỉ đảm bảo an ninh năng lượng, an ninh lương thực, ổn định kinh tế vĩ mô và bảo vệ chủ quyền quốc gia, KTNN còn là lực lượng sản xuất chủ đạo, dẫn dắt và hỗ trợ khu vực tư nhân phát triển. Đặc biệt, các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đang nắm giữ vai trò trụ cột trong các lĩnh vực then chốt như năng lượng, tài chính, viễn thông, khai thác tài nguyên chiến lược và phát triển hạ tầng kỹ thuật quốc gia.

Vai trò của các DNNN không chỉ giới hạn ở việc là lực lượng sản xuất chủ đạo mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thị trường, hỗ trợ khu vực tư nhân phát triển, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và công bằng xã hội. Tuy nhiên, thực tế trong những năm qua đã cho thấy khu vực DNNN cũng bộc lộ nhiều bất cập. Chỉ số ICOR trung bình của DNNN ở mức 6,1, cao hơn nhiều so với khu vực tư nhân và doanh nghiệp FDI. Nhiều dự án do DNNN làm chủ đầu tư vẫn xảy ra tình trạng chậm tiến độ, đội vốn, hiệu quả thấp, gây lãng phí nguồn lực.

Về quản trị doanh nghiệp, nhiều DNNN vẫn duy trì mô hình quản lý mang tính hành chính, chưa ứng dụng đầy đủ thông lệ quản trị tiên tiến; chuyển đổi số còn chậm, dữ liệu phân tán. Từ Nghị quyết Trung ương 3 khóa IX (năm 2001) về tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN, đến Nghị quyết số 12-NQ/TW (năm 2017), Đảng ta luôn nhất quán quan điểm: Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế; DNNN phải trở thành lực lượng vật chất quan trọng, dẫn dắt và hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng phát triển.

Luật số 68/2025/QH15 được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/8/2025, đã tạo hành lang pháp lý mới cho việc quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Luật này thể hiện bước tiến quan trọng trong thể chế hóa chủ trương của Đảng: tăng quyền tự chủ, tăng trách nhiệm giải trình, tách bạch chức năng quản lý nhà nước và chức năng đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước.

Để phát huy vai trò, nâng cao hiệu quả KTNN, cần tập trung thực hiện một số giải pháp trọng tâm. Đó là hoàn thiện thể chế; đổi mới quản trị doanh nghiệp; đẩy nhanh cổ phần hóa, thoái vốn; chuyển đổi số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo; phân cấp gắn với trách nhiệm giải trình. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ giúp KTNN phát huy tối đa vai trò của mình trong sự phát triển của đất nước.

Trong bối cảnh phát triển mới, KTNN với lực lượng nòng cốt là các DNNN vẫn giữ vai trò nền tảng trong phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, để khu vực này thực sự phát huy vai trò chủ đạo, không còn con đường nào khác ngoài tái cấu trúc toàn diện: vận hành theo nguyên tắc thị trường, quản trị hiện đại, minh bạch, chuyên nghiệp. Bằng cách này, KTNN có thể trở thành động lực chính cho sự phát triển bền vững và lâu dài của nền kinh tế.

Nhìn chung, KTNN đang đóng vai trò quan trọng và có tiềm năng to lớn trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Tuy nhiên, để có thể hiện thực hóa tiềm năng đó, cần có những nỗ lực và sự quyết tâm từ tất cả các bên liên quan, bao gồm cả các DNNN, các cơ quan quản lý và toàn xã hội. Thông qua việc áp dụng các giải pháp toàn diện và đồng bộ, chúng ta có thể kỳ vọng vào một tương lai mà KTNN thực sự là đầu tàu trong nền kinh tế, góp phần xây dựng một đất nước phát triển bền vững và thịnh vượng.