Ngày gần đây, Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An đã tiến hành mở phiên tòa sơ thẩm để xét xử 5 bị cáo về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Những người này bao gồm Vi Văn Linh (sinh năm 2003), Kha Văn Úc (sinh năm 2002), Vi Thị Lệ (sinh năm 2002), Lộc Văn Tào (sinh năm 2001) và Lương Văn Hiền (sinh năm 2001), đều có hộ khẩu thường trú tại tỉnh Nghệ An.

Theo cáo trạng truy tố, nhóm bị cáo này đã tham gia vào một đường dây lừa đảo do các đối tượng người Trung Quốc cầm đầu, hoạt động tại đặc khu Tam giác vàng. Vi Văn Linh đã tạo một tài khoản Facebook giả mạo tên ‘Phạm Quỳnh Châu’ và tải lên hình ảnh của một phụ nữ xinh đẹp. Sau đó, Linh tiếp cận và tán tỉnh ông N.V.H. (sinh năm 1956, trú tại tỉnh Lâm Đồng) với mục đích lừa đảo. Khi chiếm được tình cảm và sự tin tưởng của ông H., Linh đã dụ dỗ ông này cài đặt ứng dụng Bicoinomynft và đăng ký tài khoản để đầu tư tiền ảo.

Tuy nhiên, ứng dụng Bicoinomynft là một sàn giao dịch điện tử giả mạo, có thể điều khiển tăng giảm theo ý muốn. Tin tưởng vào mức lợi nhuận do Linh và đồng bọn vẽ ra, ông H. đã chuyển tổng cộng gần 6 tỷ đồng vào các tài khoản được chỉ định. Sau đó, ông H. tiếp tục chuyển gần 12 tỷ đồng vào các tài khoản khác nhau để được rút tiền.

Cơ quan chức năng đã làm rõ rằng Linh đã chiếm đoạt của nạn nhân hơn 18,2 tỷ đồng. Theo tỷ lệ phân chia tiền lừa đảo và tiền thưởng của công ty, Linh được hưởng hơn 1,2 tỷ đồng. Các bị cáo khác cũng đã hưởng lợi từ khoản tiền lừa đảo của Linh thông qua tiền lương cá nhân và tiền thưởng của cả tổ.

Tại phiên tòa, các bị cáo đã thừa nhận hành vi phạm tội như cáo trạng truy tố. Hội đồng xét xử cấp sơ thẩm đã tuyên phạt Vi Văn Linh tù chung thân, Kha Văn Úc 19 năm tù, Lộc Văn Tào 12 năm tù; Vi Thị Lệ và Lương Văn Hiền mỗi bị cáo bị tuyên phạt 9 năm tù. Các bị cáo phải bồi thường toàn bộ số tiền đã chiếm đoạt cho bị hại N.V.H.

Đường dây lừa đảo này đã bị bại lộ khi Công an Nghệ An triệt phá vào tháng 6/2024. Vụ án này đã gây shock và làm dấy lên vấn đề về việc lừa đảo qua mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến, khiến nhiều người dân phải nâng cao cảnh giác và bảo mật thông tin cá nhân của mình.

Hiện tượng các KOL và Influencer trở thành xu hướng trên mạng xã hội trong những năm gần đây đã thu hút hàng trăm nghìn người theo dõi. Tuy nhiên, một số trường hợp quảng cáo sai sự thật đã khiến dư luận lên tiếng chỉ trích và yêu cầu có những biện pháp quản lý, xử lý.

Trường hợp của L.H.T, một influencer đang sở hữu gần 700.000 người theo dõi, là một minh chứng cho vấn đề này. Cô không chỉ tham gia quảng bá mà còn đảm nhận vai trò đại sứ thương hiệu cho một số dòng mỹ phẩm phổ thông. Bằng cách chia sẻ về hiệu quả của những sản phẩm này dưới dạng những ‘trải nghiệm cá nhân’, T. đã tạo cảm giác chân thật và gần gũi, khiến người theo dõi tin rằng đó là cảm nhận thực tế, không mang mục đích thương mại. Tuy nhiên, người theo dõi tinh ý đã phát hiện ra trong các Vlog và hình ảnh đời thường do chính T. đăng tải, hầu như không thấy sự xuất hiện của những sản phẩm này. Thay vào đó là loạt mỹ phẩm cao cấp, đắt tiền đến từ các thương hiệu nổi tiếng khác.

Sự mâu thuẫn giữa hình ảnh quảng bá và tiêu dùng thực tế làm dấy lên nghi ngờ đây là hình thức quảng cáo trá hình, lợi dụng cảm xúc và lòng tin của người theo dõi. Theo anh Ngô Vũ Thế Thiên, founder một thương hiệu thời trang nội địa, việc ‘bán hình ảnh’ qua mạng xã hội đang là nguồn thu lớn với các influencer. Một influencer tầm trung ở Việt Nam có thể kiếm 30 – 100 triệu đồng/tháng nếu làm việc đều đặn, còn các gương mặt nổi bật có thể thu về 500 triệu đồng đến 1 tỉ đồng/tháng. Tuy nhiên, thu nhập càng cao thì trách nhiệm càng lớn.

Một hình ảnh cá nhân dù được xây dựng khéo đến đâu nhưng nếu dẫn dắt sai lệch hành vi tiêu dùng thì hậu quả có thể là mất lòng tin hoặc đối diện hệ quả pháp lý. Điều này đã được chứng minh qua trường hợp của kênh TikTok ‘Gia đình Hải Sen’. Từ hình ảnh gia đình khởi nghiệp thành công, Lê Văn Hải thu hút hàng triệu người theo dõi, tạo nhiều tài khoản cho con và mẹ, lồng ghép quảng cáo ‘siro ăn ngon Hải Bé’ vào các video có trẻ nhỏ để tăng độ tin cậy. Tuy nhiên, tháng 6 vừa qua, Công an tỉnh Ninh Bình đã khởi tố, bắt tạm giam Lê Văn Hải để điều tra về tội ‘Buôn bán hàng giả là thực phẩm’.

Là một hình thức của quảng cáo trá hình, quảng cáo sai sự thật đã khiến nhiều người tiêu dùng bị thiệt hại vì tin vào nội dung quảng cáo sai. Theo luật sư Trương Văn Tuấn, Trưởng Văn phòng Luật sư Trạng Sài Gòn, influencer dùng hình ảnh cá nhân để quảng bá sản phẩm được xem là ‘người chuyển tải sản phẩm quảng cáo’. Việc này có vi phạm pháp luật hay không phụ thuộc vào mục đích quảng bá và tính minh bạch của nội dung, cụ thể là sản phẩm có bảo đảm chất lượng, nguồn gốc rõ ràng hay không.

Việc cần làm lúc này là nâng cao nhận thức về vấn đề này và cùng nhau xây dựng một môi trường mạng xã hội lành mạnh và đáng tin cậy hơn. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng cần tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội. Xác thực thông tin quảng cáo, không dễ bị lừa bịp là những hành động cụ thể của mỗi cá nhân để cùng nhau chung tay xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.