Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh đang là mục tiêu quan trọng được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để hiện thực hóa mục tiêu này, việc chú trọng vào chất lượng, chiều sâu, sự liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu là điều không thể thiếu. Ngoài ra, phát triển mô hình hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và địa phương cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu đến thương mại hóa.
Theo đánh giá của các chuyên gia, một trong những khó khăn lớn hiện nay mà các viện nghiên cứu và trường đại học đang phải đối mặt là vấn đề tài chính. Trong điều kiện ngân sách khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho nghiên cứu ứng dụng mang tính liên ngành và đa giai đoạn đang là một thách thức lớn. Nhiều nghiên cứu hiện nay chỉ dừng lại ở việc công bố bài báo quốc tế, báo cáo hội nghị hoặc tham gia các cuộc thi khoa học mà không thể tiếp tục đến giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm.
Để khắc phục tình trạng này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần có cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn. Việc thành lập quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu đến sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến quy mô sản xuất là hết sức cần thiết. Các sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi hội tụ các nhà khoa học, nhà đầu tư và chuyên gia thị trường.
Bên cạnh hỗ trợ tài chính, các viện nghiên cứu và trường đại học cũng cần có cơ chế rõ ràng để tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ. Điều này giúp họ yên tâm cống hiến và phát triển sự nghiệp trong nước. Việc thiết lập hệ sinh thái kết nối ba nhà: nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp cũng là yếu tố quan trọng. Điều này tạo điều kiện để các sản phẩm nghiên cứu được đưa vào thực tiễn một cách hiệu quả, đóng góp trực tiếp cho phát triển kinh tế – xã hội.
Với định hướng rõ ràng từ Nghị quyết 57, cùng với sự quan tâm và đầu tư đúng mức của Nhà nước, cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam sẽ có bước chuyển mình mạnh mẽ. Từng bước hình thành hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng, thương mại hóa bền vững, trong đó các viện nghiên cứu và trường đại học sẽ thực sự giữ vai trò nòng cốt.
